خبرگزاری حوزه/ نام و یاد عالم بزرگ و برجسته شیعی حضرت آیت الله العظمی ‌‌حاج سید محمد محقق داماد، همیشه قرین علم و دانش و خرد و پژوهش است.

مردی که به راستی در آسمان ملکوتی علم آوران دین مدار، از پرفروغ ترین ها بود.

او که مرد دانش و تحقیق و از زمره  فقیهان نامدار شیعه در قرن چهاردهم هجری به شمار می رفت و توانست در طول حیات طیبه اش علاوه بر همه فعالیتهای علمی و تألیفات سترگ و فرهنگ سازی های شگرفش، به امر تربیت شاگردان برجسته ای روی آورد که آینده جهان اسلام را تضمین کنند.

مردی از خاندان علم و خرد

خاندان این عالم وارسته اهل علم و دیانت در احمدآباد یزد بودند.

پدرش مرحوم حجت الاسلام والمسلمین آقای حاج سید جعفر موسوی، در زیر آفتاب عالم تاب ولایت و در سایه سار عشق و ارادت به ساحت اهل بیت عصمت و طهارت روییده و بالیده بود.

سنتی برای عرض ارادت

ایشان  بارها به سفر عتبات عالیات تشرف پیدا كرده بودند تا اینکه در سفر آخر كه آنهم با پای پیاده عازم سرزمین عشق و شور گشته بودند دار فانی را وداع گفته و به ملکوت خدا پرکشیدند.

و بدین سان بود که سید محمد كودكی شد که در فضای عشق و ارادت به ولایت و تقدس اهل بیت علیهم السلام بالید و قد کشید.

محمد در رنج قد می کشد...

محمد کوچک اما بزرگ بعد از فوت پدر در سایه سار مادری مهربان و فداکار پرورش ‌‌یافت كه پس از چندی داغ مادر هم بر دلش نشست.

اما محمد از پای ننشست و قدم در راه بی برگشت علم دین نهاد.

او مدت كوتاهی در اردكان بود و بعد عازم یزد شد و نزد اساتید بزرگی همچون مرحوم آقا سید احمد مدرس، مرحوم حاج سید یحیی واعظ، مرحوم آقای سید حسن باغ گندمی‌‌ و مرحوم آقا سید محمد علیرضا حائری به تحصیل مقدمات علوم و سطوح پرداخت و مقداری از قوانین را پیش آیت الله آقای حاج شیخ غلامرضا یزدی فراگرفت و با عنایت و ارشاد وی عازم حوزه علمیه قم شد.

استعدادی کم‌نظیر و مجاهدتی بس خطیر

وی دارای استعداد ذاتی و ذوق کمنظیری در فراگیری علوم بود و همین امر هم باعث شد تا او بتواند مراتب علمی را یکی پس از دیگری با قوت و قدرت طی کند و به مدارج والای فکری و اندیشگی دست یابد.

او شوق فراوانی برای تحصیل داشت و همین شوق و عشق هم باعث شد تا در طی نه سال اقامت در قم، هرگز از پای ننشیند و به مراتب والای علم و خرد برسد.

حضور در محضر اساتید برجسته دوران

ایشان ضمن تحصیل به تدریس و تعلیم هم همت گمارد و در سال 1341 هـ.ق، در 16 سالگی به دروس حضرات آیات میر سید علی یثربی كاشانی (م 1380 هـ.ق)، مرحوم آقا سید محمدتقی خوانساری (م 1371 هـ.ق)، مرحوم حاج میرزا محمد همدانی (م 1365) و آیات عظام شیخ محمود اردكانی، و سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و مرحوم سید محمد حجت كوه‌كمری (1372) و نیز درس آیت الله العظمی ‌‌حاج شیخ عبدالكریم حائری رهنمون شد.

پا جای پای استاد

سید محمد محقق آنقدر استعداد داشت و تلاش کرد و در محفل درسی اساتیدش و بخصوص آیت الله العظمی ‌‌حاج شیخ عبدالكریم حائری از خویش قوت و قدرت علمی بروز داد که گل سرسبد این مجالس فکری و علمی گشت.

و به خاطر همین لیاقت و استعداد هم بود که به شدت مورد عنایت استاد خویش قرار گرفت.

تا اینکه در همین اثنا و به عنایت استاد الاساتیدش مرحوم حائری به دامادی ایشان رسید و به دنبال همین وصلت زیبا و مبارک هم بود که  عنوانی نو بر ایشان افزوده شد و به یمن «داماد»ی استاد او «محقق داماد» شد.

محفل درسی عظیم و والامرتبه و ارزشمندی که بنا نهاد

پس از ارتحال استاد بزرگوار و مؤسس حوزه علمیه قم، معظم‌له تدریس در حوزه علمیه قم را شروع و در مدت اندكی، محضر درس وی به عنوان یکی از اصلی ترین محافل علمی و مجمع فضلا و دانشمندان مبدل گشت.

تاریخ گواهی می دهد که در این زمان، خانه این استاد بزرگوار به محل ملاقات اندیشمندان اهل درد تبدیل شد و ایشان از این فرصت، عالی‌ترین بهره‌ها را برده، و در تمام ایام به تدریس و تربیت پرداخته، در اوقاتی هم كه حوزه تعطیل بود، بیت ایشان مدرسی عظیم  محفلی بزرگ، برای بحث و گفتگوی فقهی به شمار آمد.

 محفل درسی که هرگز تعطیل بردار نبود

رسم ایشان این بود که روزهای جشن و سرور، یا ایام سوگواری و عزا نیز، بحث و گفتگوی پربركت فقهی و اصولی ادامه می یافت.

در یکی از منابع تاریخی در وصف ایشان آمده است:

روح جویای كمال وی هرگز از زلال آب شیرین علم سیراب نمی‌‌گشت از این رو، با این كه ایشان مرجعیت و رفت و آمد مردمی ‌‌دیگر مراجع عظام را نداشتند، و اصولا علاقه‌ای نیز به این قبیل امور، نشان نمی‌‌دادند، رشته‌ها و ریشه‌های مرجعیت را از دل كنده و به «غارب» آن افكنده، و متمحض در علم و تعلیم و تربیت گردیده بودند، و این امر شوخی نیست، ریاضت و مبارزه طولانی می‌‌طلبد از این رو درس ایشان، مجتهدپرور و مركز تلاقی افكار و تضارب اندیشه‌ها بود در اثر همین تمحض در علم بود كه جمعی از زبدگان حوزه به محفل گرم و باصفای وی می‌‌شتافتند جمع كثیری كه نام بردن اسامی ‌‌برخی از آنان می‌‌تواند نمونه بس اندك از بیشترین‌ها باشد.

شاگردانی که از خرمن علم و فضیلت او توشه برداشتند

در این جمع عظیم و عزیز می توان نامهای برجسته بسیاری را دید:

از استاد شهید، آیت الله مرتضی مطهری گرفته تا شهید دكتر سید محمد حسینی بهشتی.

 و بزرگان و نام آوران دیگری همچون: شهید شیخ عبدالرحیم ربانی شیرازی،    شهید امام موسی صدر،    شهید آیت الله حاج آقا مصطفی خمینی،   شهید دكتر محمد مفتح،   شهید حاج شیخ علی قدوسی،  آیت الله حاج شیخ علی مشكینی، آیت الله سید عبدالكریم موسوی اردبیلی، آیت الله مكارم شیرازی،  آیت الله حاج سید موسی شبیری زنجانی و نیز سیاهه ارزشمند و افتخار برانگیز دیگر عالمان وارسته و برجسته این که برخی از آنها بدین شرحند:

آیت الله حاج سید مهدی روحانی

آیت الله حاج میرزا علی احمدی زنجانی

آیت الله سید كرامت الله شیرازی

آیت الله حاج سید ابوالفضل میرمحمدی

آیت الله حاج سید فخرالدین طاهری شیرازی

آیت الله حاج سید نورالدین شیرازی

آیت الله حاج شیخ حسین نوری همدانی

و دیگر اجله فخر و حکت و فقه و اندیشه دینی.

ویژگی های اخلاقی

از جمله خصوصیات رفتاری و ویژگی های روحی و خصایل اخلاقی این مرد بزرگ اینکه  مرحوم آیت الله محقق داماد، فرد زاهد و پارسا و بسیار صریح اللهجه، خوش مجلس و شیرین سخن بود.

تاریخ گواهی می دهد که ایشان هرگز به مقامات صوری و مناصب ظاهری اهمیت نمی‌‌داد.

و دیگر اینکه از تواضع و ادب خاصی برخوردار بود.

فرزندان دانش مدار

فرزندان دانشمند و فرزانه این مرد بزرگ همچون حضرت حجةالاسلام والمسلمین حاج سید علی محقق داماد که از اساتید محترم حوزه علمیه قم و عضو جامعه مدرسین و از ائمه جماعت مسجد بازار قم بوده و جای خالی مرحوم پدر بزرگوارشان را در اقامه جماعت پر کرده اند و نیز حضرت حجةالاسلام والمسلمین حاج سید مصطفی محقق كه از فضلا و مدرسین حوزه بوده و مدتی نیز  ریاست سازمان بازرسی كل كشور جمهوری اسلامی ایران را عهده دار بوده و در حیطه های متنوعی نیز به تحقیق و تألیف پرداخته اند.

آثار و تألیفات

اما در میان آثار و تالیفات سيد محمد محقق داماد می توان به مکتوبات و تألیفات ارزشمند و برجسته ای همچون حواشی بر العروه الوثقی اشاره کرد و نیز تقریرات دروس فقه و اصول ایشان که توسط جمعی شاگردان فاضل ایشان تحریر و تالیف شده است.

از جمله دیگر تقریراتی که علمای فاضل از درس ایشان به انجام رسانده اند می توان به مباحث حج، صلوه، صوم، اعتكاف، خمس و قسمت عمده زكات به قلم حضرت آیت الله جوادی آملی و نیز تقریر دوره درس اصول ایشان توسط آیت الله مكارم شیرازی  و همچنین مبحث طهارت و دوره اصول ایشان را که تقریر و تحریر آیت الله طاهری اصفهانی است.

 علاوه بر این، آیت الله محمد مؤمن نیز بحث صلوه ایشان را تقریر و تحریر و نیز آیت الله جوادی آملی بحث حج ایشان را تقریر کرده اند.

و آنگاه رحلت مردی از تبار اولیای حق و عالمان دین

و سرانجام مرحوم آیت الله العظمی‌‌ محقق داماد، بعد از یک عمر مجاهدت و ممارست علمی و عملی در راه نشر معارف و پرورش و تربیت جمعی از برجسته ترین شاگردان مجتهد و محقق، روز چهارشنبه 2 ذی الحجه الحرام سال 1388 هـ.ق بر اثر سكته قلبی پس از 75 روز بیماری به ملکوت اعلی شتافت.

پیکر ایشان پس از تشییع عظیم و احترام بشکوه مردم و علما، در مقبره‌ای از مقابر سمت شرقی صحن مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.

*منابع و مآخذ:

پایگاه اطلاع رسانی دانشنامه بزرگ اسلامی

گلشن ابرار/ج9

کتاب فقهاي نامدار شيعه